Milli takımda oynama uygunluğu, bir sporcunun vatandaşı olduğu ülkenin milli takımı ile resmi müsabaka, turnuva veya şampiyonalara katılabilmesini; yani o ülkenin milli takımında oynayabilme hakkına sahip olmasını ifade eder. Genel ve evrensel kural olarak, milli takımda oynama uygunluğu hususunda ilk koşul vatandaşlık olmakla birlikte, bazen sadece o ülkenin vatandaşı olmak o ülke milli takımında oynamak için tek başına yeterli olamayabilir.
Ayrıca bir sporcu aynı anda birden fazla ülkenin vatandaşlığına sahip olabileceği gibi; vatandaşı olduğu ülke milli takımında yer almış bir sporcu, sonradan başka bir ülkenin vatandaşlığını kazanmış ve o ülke milli takımında da oynamak isteyebilir. İşte bu gibi durumlarda sporcunun hangi ülke milli takımında oynama uygunluğuna sahip olacağının belirlenmesi gerekir.
Milli takımda oynama uygunluğu, her bir spor dalı özelinde o sporu uluslararası alanda düzenleyen en üst uluslararası konfederasyon tarafından konulan kural ve düzenlemeler çerçevesinde ve bu konfederasyon tarafından belirlenmektedir. İlgili konfederasyon, hem sporcuların hangi milli ülkenin milli takımında oynama uygunluğuna sahip olduğuna, hem de olası bir milli takım değiştirme talebinin hangi koşullarda kabul edilebileceğine karar vermektedir.
Bu doğrultuda, bir sporcunun milli takımda oynama uygunluğu hususu değerlendirirken, öncelikle sporcunun hangi spor dalında faaliyet gösterdiğine bakılarak, o sporun uluslararası alandaki en üst kuruluşunun kural ve düzenlemelerine göre hareket edilmesi gerekmektedir.
Bu bilgiler ışığında, profesyonel bir voleybol oyuncusunun hangi ülke milli takımında oynama uygunluğuna sahip olabileceğinin belirlenmesi için dayanak düzenlemeler, Uluslararası Voleybol Federasyonu’nun (Fédération Internationale de Volleyball – FIVB) kural ve düzenlemeleri olacaktır.
Voleybolcuların milli takımda oynama uygunluğu, Uluslararası Voleybol Federasyonu’nun “Spor Kuralları (Sports Regulations) Bölüm I”de düzenlenmiştir.
Anılan FIVB kurallarına göre, Milli takımda oynama uygunluğunun ilk ve temel şartı vatandaşlıktır. Yani bir voleybolcunun bir ülkenin milli takımında oynayabilmesi için, o ülkenin vatandaşı olması bir zorunluluktur. Voleybolcular sadece vatandaşı olduğu ülkenin milli takımında oynayabilir. Bu noktada vatandaşlığın doğumla veya sonradan kazanılmış olmasının bir önemi bulunmamaktadır.
İlgili madde şu şekildedir:
Madde2.1 Eligibility to Play for National Team
Any person holding the nationality of a country, whether acquired at birth or later (by application or any other means), is eligible to play for the national team of the National Federation of the same country, provided that said National Federation is his Federation of Origin and that the conditions set out in these Regulations are fulfilled.
2.1 Milli Takımda Oynama Uygunluğu
Doğumla veya sonradan (başvuru veya başka bir yolla) kazanılmış bir ülkenin vatandaşlığını elinde bulunduran her kişi, söz konusu Ulusal Federasyonun kendisinin Asıl Federasyonu olması ve bu Kurallarda belirtilen koşulların yerine getirilmesi koşuluyla aynı ülkenin Ulusal Federasyonunun milli takımında oynayabilir.
Ancak, yukarıdaki maddede görüldüğü üzere vatandaşlık, bir voleybolcunun bir ülkenin milli takımında oynama uygunluğuna sahip olabilmesi için tek şart değildir. FIVB, voleybolcunun vatandaşı olduğu ülkenin, o voleybolcunun Asıl Federasyonu (Federation of Origin) olmasını da zorunlu tutmaktadır. Dolayısıyla, bir voleybolcu vatandaşı olduğu ülkenin milli takımında, ancak o ülke federasyonu bu voleybolcunun Asıl Federasyonu (Federation of Origin) ise oynayabilir.
Bir voleybolcunun Asıl Federasyonunun hangisi olduğu ve bu kavramın ne anlama geldiği Kuralların 2.4.1 maddesinde şu şekilde tarif edilmiştir:
2.4.1 The Federation which is the first to issue a national license for the player or otherwise register the player within its Federation in the season in which the player turns fourteen (14) years of age (or older if first registered after the age of fourteen (14) is considered to be the player’s Federation of Origin regardless of the player’s nationality.
2.4.1 Oyuncunun on dört (14) yaşına (veya on dört (14) yaşından sonra ilk kez tescil yaptırılmışsa daha büyük) girdiği sezonda, oyuncuya ulusal lisans veren veya oyuncuyu Federasyonu bünyesinde başka şekilde tescil eden ilk Federasyon, oyuncunun uyruğundan bağımsız olarak oyuncunun Asıl Federasyonu olarak kabul edilir.
Asıl Federasyon, temel olarak voleybolcuya ilk lisans veren veya ilk tescil eden federasyon olarak tanımlanmaktadır. Voleybolcu ilk tescilini hangi ülke federasyonunda yaptırmış ise, yani voleybolcuya ilk resmi lisans hangi ülke federasyonundan çıkartılmış ise, o federasyon voleybolcunun Asıl Federasyonu’dur ve voleybolcu artık o ülkenin milli takımında oynayabilir.
Bu noktada çok öneli bir ayrıntı, madde 2.4.1 metnindeki “uyruğundan bağımsız olarak” ifadesidir. Zira voleybolcu ilk lisansını vatandaşı olmadığı bir ülke federasyonundan da çıkartmış olabilir. Ancak bu durumda dahi, ilk lisansını çıkardığı (veya ilk tescilini yaptırdığı) ülke federasyonu voleybolcunun Asıl Federasyonu olacaktır ve voleybolcu kural olarak sadece o ülkenin milli takımında oynama uygunluğuna sahiptir.
Peki; voleybolcu ilk lisansını çıkardığı ve dolayısıyla Asıl Federasyonu olan ülkenin vatandaşı değilse, o ülke milli takımında nasıl oynayabilecektir? Bu sorunun cevabı, Kuralların 2.4.2 maddesinde şu şekilde verilmektedir:
2.4.2 If at the time of registration the player holds the nationality of another country only, he/she becomes eligible to play in the national team of his/her Federation of Origin immediately after obtaining the same nationality as his/her Federation of Origin.
2.4.2 Tescil sırasında oyuncu yalnızca başka bir ülkenin vatandaşlığına sahipse, Asıl Federasyonu ile aynı vatandaşlığa sahip olduktan hemen sonra Asıl Federasyonunun milli takımında oynamaya hak kazanır.
En başta atıf yapılan Madde 2.1 uyarınca asıl kural, voleybolcunun milli takımda oynama uygunluğuna sahip olabilmesi için o ülkenin vatandaşlığına sahip olmasının zorunlu olması olduğuna göre, Kurallar madde 2.1 ve madde 2.4.2 beraber değerlendirildiğinde ortaya çıkan sonuç; eğer voleybolcu ilk tescil olduğu ve dolayısıyla Asıl Federasyonu olan ülkenin vatandaşlığına sahip değilse o ülkenin milli takımında oynama uygunluğuna sahip olamayacaktır. Voleybolcunun Asıl Federasyonunun bağlı olduğu ülke milli takımında oynayabilmesi için, o ülkenin de vatandaşlığına sahip olması zorunludur ve ancak vatandaşlık aldıktan sonra o ülke milli takımında oynama hakkına sahip olabilir.
Dolayısıyla; Asıl Federasyonu vatandaşı olmadığı bir ülke federasyonu olan voleybolcular, milli takımda oynama uygunluğuna sahip olmak için ya sonradan Asıl Federasyonunun bulunduğu ülke vatandaşlığını kazanmalıdır, ya da vatandaşı olduğu ülke milli takımında oynamak için Asıl Federasyon (milli takım) değişikliği yapmalıdırlar.
Bu noktada hemen belirtmek gerekir ki; FIVB düzenlemelerine göre, sadece bir kereye mahsus olmak kaydıyla ve belirli koşulların yerine getirilmesi halinde, FIVB kararıyla oyunculara Asıl Federasyon değiştirme (yani milli takım değiştirme) hakkı tanınmıştır.
Asıl Federasyon yani milli takım değiştirme kuralı, Kurallar Madde 5’te şu şekilde düzenlenmiştir:
5. Change of Federation of Origin
5.1 A player's Federation of Origin may be changed if the player has not represented the senior national team of the Federation of Origin; however, it may be changed only once. Changes of Federation of Origin may be approved only by the FIVB Executive Committee, upon proposal of the FIVB President, and provided that the right to be heard of the current Federation of Origin has been respected.
5. Asıl Federasyon Değiştirme
5.1 Bir oyuncunun Asıl Federasyonu, oyuncu Asıl Federasyonu'nun A milli takımında hiç oynamamışsa değiştirilebilir; ancak, yalnızca bir kez değiştirilebilir. Asıl Federasyon değişiklikleri yalnızca FIVB İcra Kurulu tarafından, FIVB Başkanı'nın önerisi üzerine ve mevcut Asıl Federasyonu'na savunma hakkı tanınması koşuluyla onaylanabilir.
Asıl Federasyon ve dolayısıyla Milli Takım değiştirmenin şartları da hemen devamda madde 5.2’de şu şekilde düzenlenmiştir:
5.2 A change of Federation of Origin (hereinafter "the Change") may be approved only if the following conditions are cumulatively met:
5.2.1 The player has established residence in the country of his new Federation of Origin (hereinafter "the new Federation") for a minimum of three (3) continuous years immediately prior to the time of filing the application for the Change.
5.2.2 The player has obtained the nationality of the country of the new Federation.
5.2.3 The player has not represented the senior national team of the Federation of Origin.
5.2.4 The player's Federation of Origin agrees to the Change.
5.2.5 The new Federation agrees to the Change.
5.2.6 The applicable administration fee for the Change has been paid to the FIVB (see Article 5.3 below).
In the event that the player’s Federation of Origin does not agree to the Change under Article 5.2.4 and the wording of Article 5.2.4 notwithstanding, the FIVB Executive Committee shall have the unequivocal right to determine, in its sole discretion, whether the Change is reasonable and justifiable and to approve the Change, provided that the FIVB Executive Committee gives an opportunity to the player’s Federation of Origin to explain the reasons for its disagreement.
5.2 Asıl Federasyonunun değiştirilmesi (bundan böyle "Değişiklik" olarak anılacaktır) yalnızca aşağıdaki koşulların toplu olarak yerine getirilmesi halinde onaylanabilir:
5.2.1 Oyuncunun, değişiklik başvurusunun yapılmasından hemen önce sürekli olarak en az üç (3) yıl boyunca yeni Asıl Federasyonunun ülkesinde (bundan böyle "yeni Federasyon" olarak anılacaktır) ikametgah etmesi.
5.2.2 Oyuncunun, yeni Federasyonun ülkesinin vatandaşlığını alması.
5.2.3 Oyuncunun, Asıl Federasyonunun A milli takımında oynamaması.
5.2.4 Oyuncunun Asıl Federasyonunun değişikliği kabul etmesi.
5.2.5 Yeni Federasyon değişikliği kabul etmesi.
5.2.6 Değişiklik için geçerli idari ücretin FIVB'ye ödenmesi (aşağıdaki Madde 5.3'e bakınız).
Oyuncunun Asıl Federasyonunun Madde 5.2.4’e rağmen madde 5.2.4 uyarınca Değişikliği kabul etmemesi halinde, FIVB İcra Kurulu, kendi takdirine bağlı olarak, Değişikliğin makul ve haklı olup olmadığını belirleme ve Değişikliği onaylama konusunda kesin bir hakka sahiptir, ancak FIVB İcra Kurulu oyuncunun Asıl Federasyonuna, değişikliği kabul etmeme nedenlerini açıklama fırsatı verir.
Görüldüğü üzere, Asıl Federasyon yani milli takım değiştirme hakkı bir voleybolcunun sadece bir defa kullanabileceği bir hak olup, ancak maddede belirtilen ve yukarıda sayılan şartların yerine getirilmesi ve FIVB İcra Kurulu’nun da bu doğrultuda karar vermesi halinde mümkündür. Tüm bu şartlar yerine gelirse, bir voleybolcunun Asıl Federasyonunu, dolayısıyla oynamış olduğu ülke milli takımını değiştirmesi mümkündür.
Asıl Federasyon, dolayısıyla milli takım değiştirme hakkı sadece bir kez kullanılabilecek bir hak olduğundan, bu hakkı bir kez kulanmış olan voleybolcular bundan sonra üçüncü bir ülke milli takımında oynayamazlar ve değişiklik yaptığı ilk ülke federasyonuna da geri dönemezler. Bu husus, Kurallar’ın 2.3 maddesinde şu şekilde belirtilmektedir:
2.3 Eligibility To Play For A Third National Team
A player is not eligible to play for a third national team, nor may he return to the initial national team of his Federation of Origin after having changed his Federation of Origin (see also Article 5.1)
2.3 Üçüncü Bir Milli Takım İçin Oynamaya Uygunluğu
Bir oyuncunun üçüncü bir milli takım için oynamaya uygunluğu yoktur ve Asıl Federasyonunu değiştirdikten sonra Asıl Federasyonunun milli takımına geri dönemez (ayrıca bkz. Madde 5.1)
Netice olarak; milli takımda oynama uygunluğu hususunda her bir spor dalının uluslararası alandaki en üst kuruluşu olan konfederasyonlar, o spor dalının ihtiyaç, özellik ve niteliklerine göre düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemeler her bir spor dalı özelinde birbirinden farklılık gösterebilir. Bu nedenle, bir sporcunun milli takımda oynama uygunluğu ve milli takım değiştirmesi gibi hususlarda mutlaka o spor dalının uluslararası anlamdaki en üst kuruluşu olan konfederasyonun kural ve düzenlemelerine bakılmalıdır.
FIVB’in ilgili düzenlemesine aşağıdaki linkten ulaşılabilir:
Av. Levent Polat
